تفاوت بالکن، تراس و ایوان
تفاوت بالکن، تراس و ایوان
بالکن
بالکن، بخشی از یک ساختمان است که معمولاً از دیوارهای ساختمان دارای بیرون زدگی است. معادل فارسی کلمهی بالکن در زبان فارسی ایوانک است. اما اگر از دید معماری بخواهیم به آن نگاه کنیم بالکن از الحاقات آپارتمانها محسوب میشود که مساحت آن در مساحت آپارتمان و بنا محاسبه میشود. بالکن ها فضاهایی مسقف هستند که حداقل یک طرف آن رو به فضای بیرونی دارند، گاهی بالکنها دو طرف و گاهی سه طرف باز رو به فضای مجاور دارند. در این فضا قسمتهای بسته فضا شامل نیم دیوار، نرده و یا ترکیب این دو با دیوار است.
تراس
معادل فارسی کلمه تراس در زبان فارسی بهار خواب است. اما از دیدگاه معماری تراس به فضای الحاق شده به آپارتمان گفته میشود غیر مسقف است و جز مشاعات محسوب میشود. در نتیجه مساحت تراسها در محاسبهی مساحت آپارتمانها دخالتی ندارد. بطور کلی ایوان، تراس، بالکن فضاهای مسکونی را بالاتر از فضای بیرون قرار میدهند که در صورت نشستن کاربر در آن بتواند به فضای حیاط و یا منظرهی بیرونی مسلط شود و از زیباییهای آن بهرمند شود.
در مورد بالکن و تراس فرقشون در مسقف یا غیر مسقف بودنشان هست. اما تراس غیر مسقف بوده و جزو مشاعات محسوب میشود در نتیجه مساحت آن در محاسبه مساحت آپارتمان دخالتی ندارد. گاهی قسمتی از یک بالکن غیر مسقف هست (معمولاً در طبقه اول) که در این حالت آن قسمت، غیر مسقف تراس و قسمت مسقف بالکن نامیده میشود. در چنین حالتی که باید حقوق ارتفاقی برای بخش تراس در نظر گرفته شود چرا که آن قسمت مشاع است.
ایوان به نشستنگاهی بلندتر از اطراف خود گفته میشود که معمولاً در بخش بیرونی ساختمانهای مسکونی ساخته میشود. در تفکیک آپارتمان معمولاً با ایوان برخورد نمیکنیم مگر در خانههای ویلایی و ….
ایوان یکی از اجزای مهم در معماری سنتی هست که ریشه آن به دوره اشکانیان بر میگردد. ایوانهای سراسری قدمتی بیشتر از اشکانیان دارند و سبک معماری پارتی این چنین بوده است. ایوان فضایی است میانی، بین بیرون و درون. فضایی است که به خاطر ارتفاع آن از زمین گرد و غبار مناطق کویری به داخل خانه راه پیدا نکند. بطور کلی ایوان فضاهای مسکونی را بالاتر از فضای بیرون قرار میدهد که اگر انسان نشسته در ایوان و فضای داخل باشد بتواند به حیاط مسلط شود و گلها و گیاهان و حوض و آب را مشاهده کند. تزئینات زیبای ایوانها علاوه بر حس زیبایی، حس استواری و صلابت را هم به همراه میآورد چرا که این طرح و نقشهای زیبا، باید سالها پایدار بماند.
ایوانها الگوی خود را از چادرهای بیابان گرد دوره اشکانیان گرفتهاند که این چادرها از همه طرف بستهاند و فقط از درب ورودی امکان ورود و خروج دارند. ایوان هم به همین صورت است فقط از درب ورود و خروج، امکان رفت و آمد وجود دارد و همانطور که ملاحظه میشود مساجد ۴ ایوانه، سبک معماری خود را از خانههای قدیمی گرفتهاند.
ایوان یکی از مهم ترین فضاهای معماری ایرانی است که در بیشتر خانه های سنتی و ابنیه تاریخی با کاربری های متفاوت از جمله عبادتگاه،کاخ ها، عمارت مسکونی و … به چشم می خورد. از نظر فرم ، ابعاد و جایگاه متنوع است و عملکرد های زیادی دارد. فضاهای زیادی نیز مترادف ایوان هستند، نوع بدون سقف آن را گاه بهار خواب و گاه مهتابی می نامند. گونه ی دیگر از آن با ستون های متعدد در جلو و ارتفاعی برابر سقف و عرض کم، رواق نام دارد. در باره مفهوم ایوان به عنوان ” فضای انتقالی بین عوامل زمینی و زمانی ” نیز یاد شده است.
از طرفی ایوان به عنوان یکی از فضاهای به جا مانده از معماری کهن ایرانی که البته با تغییرات فراوان، هنوز ردپایش در معماری معاصر ایران قابل روئت است، به جهت دید نظرگاهی یعنی عنصری در ارتفاع بالاتر که دارای دید به منظر و سطح روبرو است، بسیار قابل توجه است. منظور این است که ایوان هم در ارتباط با معماری، به عنوان عنصری غیر قابل انفصال از آن و هم به عنوان عنصری در ارتباط با منظره ای که در روبرویش و جود دارد قابل بررسی است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که شرق ایران به ویژه خراسان جایگاه ایوانهاست. ایوانهای بزرگ از دوره اشکانی در ایران باقیمانده است. زیباترین و عالیترین ایوانها در مساجد و بناهای اسلامی ایران است و ایوانهای ایرانی اغلب بلند و متانسب با بنا با طاقنماهای بسیار جالب و متنوع ساخته شدهاند.
ایوان در پی کاربرد وسیع و موفق آن در معماری ساسانی، در دوره اسلامی همچنان مورد توجه قرار میگیرد و برای محل عبادت تابستانی به یک اعتبار و برای شکوهمندتر ساختن هر چه بیشتر شبستان گنبددار به اعتباری دیگر به مقابل شبستانهای گنبددار افزوده میشود. چیزی که بطور دقیق چه از نظر پلان و چه از نظر نحوه اجرا، در دوره ساسانی شاهد نمونههای جالب و چشم گیر آن هستیم.
اولین ایوانهای اسلامی در جنوب و مقابل گنبد خانه شکل گرفتند و سپس ابتدا ایوان شمالی در جهت قرینه سازی با ایوان جنوبی و بعضاً برای استفاده از آفتاب زمستان ساخته شد. نمازگزاران به اقتضای فصل از ایوان شمالی و جنوبی استفاده میکردند. از مساجد تک ایوانی میتوان مسجد نیریز، مسجد رجبعلی در محله در خونگاه تهران، مسجد جامع یزد و مسجد جامع سمنان را نام برد.
باز نشر از سایت وزین عمران سافت